Günlük yaşamın her anında bir takım kararlar vermekteyiz. Seçimlerimizin, hayatımızı bambaşka bir yöne sürükleme gücüne sahip olduğunun farkındayız. Ve tecrübelerimiz ile sabittir ki; Başarı doğru zamanda, doğru yerde verilen iyi kararlara bağlıdır. Bireysel yaşamdakine benzer şekilde organizasyonlar için de bu böyledir.

 

Organizasyonların başarısı yöneticilerin tam zamanında verdiği doğru stratejik kararlara bağlıdır. Çoğu zaman doğru kararı vermek ise sübjektif yorum, tavsiye veya tecrübeden fazlasını gerektirir.

 

Günümüzde adeta bir kasırga gibi firmaların etrafında dolaşan rekabet, karar vericiler üzerindeki baskıyı giderek arttırmaktadır. Bu acımasız mücadele ortamı devamlı zemini kaygan halde tutmakta ve birim zamanda verilmesi gereken karar miktarını katlamaktadır. Firmalar geleneksel yöntemlerle ayakta kalmaya dirense de nafile, artık ok yaydan çıktı. Piyasa otokontrolü olmayan, dinamik olmaktansa hantal kalan hiçbir kuruluşa şans vermeyecektir.

 

Şimdilerde çoğu organizasyon mutfaktaki işlerin yanı sıra plan, program, senaryo, analiz, taktik, strateji, simülasyon vs. gibi çalışmaların da önemli olduğuna ikna olmuş durumda. Çünkü artık herkes istediği hizmete istediği kalitede istediği şekilde ulaşabiliyor. Rakiplere karşı bir avantaj sağlanabilmesi için taktik ve stratejilere kafa yormak, mevcut durumu değerlendirip yeni yollar keşfetmek ve potansiyel getiriler arayışında bulunmak zorunlu hale geldi. Bu çalışmaların doğru yapılabilmesi için sadece dünün tecrübesine ve bugünün güncel bilgisine değil, yarının tahminlerine de ihtiyaç duyulmaktadır.

 

Önceki yıllarda taktik ve strateji konusu önemli değil miydi?

Elbette önemliydi ve kuruluşlar buna çoğu zaman bir opsiyon olarak kafa yormaktaydı. Fakat son zamanlarda karar vermeyi etkileyecek ham veri o kadar çok farklı kaynaktan gelmekte ki bununla geleneksel yöntemlerle mücadele etmek artık mümkün görünmüyor. Ayrıca artan rekabetten dolayı bu iş opsiyon olmaktan çıktı ve bir zorunluluk haline geldi.

 

Firmalar verimliliklerini, dolayısıyla karlarını arttırabilmek için çok çeşitlik kaynaklardan gelen verileri takip etmek ve bunları analiz ederek anlamlı sonuçlar çıkarmak zorundalar. Bu veriler sensörlerden, paylaşım sitelerinden, maillerden, anketlerden, istatistiklerden, cep telefonu-radyo-tv gibi elektronik cihazlardan veya ilişkisel her hangi bir kaynaktan gelebilir. Özetlestructured, semi- structured, unstructured bir yığın ham veri biriktirilebilir. Kolayca içinden çıkılamaz hale gelebilecek bu veri yığını, rekabette fark oluşturacak nitelikte, doğru zamanda, doğru formatta ve güvenle karar vericilere ulaşabilecek şekilde bilgiye dönüştürülmelidir. Bu, tam da iş zekâsı (Business Intelligence) ile üstesinden gelinebilecek bir ihtiyaçtır.

 

İş zekâsı nedir?

İş zekâsı, karar vericilerin işletme kararlarını daha iyi verebilmelerine yardımcı olmak için gerekli olan teknolojileri kapsar.Verileri depolama, analiz etme, dağıtma, veri kalitesini arttırma ve bilgiye güvenle erişimi sağlama iş zekâsının genel yetenekleridir. Özetle iş zekâsı anlamlı sonuçlar üretebilmek için veriyi bilgiye çevirir.

 

İş zekâsı projeleri uzun soluklu olup firmalarla ile birlikte yaşayıp gelişmektedir. Bu tip projelerde birçok teknoloji ve ürün bir arada bulunur. Microsoft odaklı düşünürsek projelerde kullanılabilen ürünlerden bazıları şunlardır:

• MS SQL Server
• Reporting Services (SSRS)
• Analysis Services (SSAS)
• Data Mining
• Integration Services (SSIS)
• SharePoint
• Performance Point
• Office 365
• Excel (Power BI)
• Mobile Applications

 

Bu ürünleri projelerde etkin bir şekilde kullanabilmek ciddi manada uzmanlık gerektirmektedir. İlgisi ortalamanın üzerinde olan bir kişi yoğun eğitim sürecinden geçtikten sonra bir Senior BI Developer yanında birkaç farklı projede etkin olarak çalışırsa, ikinci yılın ardından iş zekâsı projelerinde bazı noktalarda kendisine güvenilmeye başlanabilir. İş zekâsı alanındaki uzmanlık birkaç programı kullanmak ve birkaç satır kod yazmaktan öte şeyler gerektirmektedir. Öyle ki IK süreçlerinde bulunarak 6,7 yıl tecrübeli adayların bile konsepti hatalı algıladıklarını gözlemlemekteyiz. Aslında iş zekâsı uzmanlığı süreden daha çok farklı sektör çalışanları ile birlikte projeler geliştirmeye bağlıdır.

 

Gerçekten tecrübeli kişilerle başlanılan bir projede bile birçok sıkıntılı süreçle karşılaşılmaktadır. Bu sıkıntılar teknoloji, insan ve taktik konularının alt başlıklarında saatlerce konuşulabilir. Bu sıkıntılardan belki de en çok karşılaşılabilecek olanı ve zararsız görüneni günlük gelişen taleplerdir.

 

İş zekâsı trendinin aşağıdaki gibi olması bu tür anlık taleplerin her geçen gün daha da artacağını işaret etmektedir.

 

 

Birkaç yıl sürmesi planlanan bir proje esnasında geliştiriciler uzun vadede çok daha fazla katma değer üretecek çalışmaları bırakıp günlük taleplere cevap vermeye başlarsa bu projenin başarısı hayal olur.

Normal iş zekası proje geliştirme yöntemi ile günlük ihtiyaçlara cevap vermek neredeyse imkansızdır ve bu şekilde çalışmak çok fazla efor gerektirir. Ayrıca dar zamanda ortaya çıkan ürünün, örneğin bir raporun katma değeri çok düşük olabilir. Bu nedenle son zamanlarda adını sıkça duyduğumuz Self-Service BI kavramı ortaya atılmıştır.

 

Self-Service BI nedir?

Self-Service BI bir nevi kendin pişir kendin ye mantığında iş zekâsıdır. Özetle bu kapsamda, anlık ve sunum odaklı iş zekâsı ihtiyacı, teknik yeterlilik beklenmeyen bilgi çalışanları(Information Worker) tarafından kolayca adapte olunabilecek araçlar vasıtasıyla üretilebilmektedir. Bu sayede teknik ekibe ihtiyaç azalmış ve sonuç itibariyle hem bilgi çalışanları hem de teknik ekip maksimum fayda sağlanabilecek konulara odaklanabilir olmuştur.

 

Microsoft bu alandaki ürünlerini yıllar öncesinden müşterilerine çeşitli şekillerde sunmaktaydı. Şimdiler ise neredeyse tüm BI ihtiyacını karşılayabilen çok daha yetenekli yeni ürünlerini Power BI adı altında bir araya getirmektedir.

 

Son durumda Power BI kapsamında bir biri ile ilişkili dört üründen bahsedebiliriz. Bu ürünler şunlardır:

 

Excel: Excel 2013 için PowerPivot, PowerView, PowerQuery ve PowerMap eklentileri mevcut iken Excel 2010 için sadece PowerPivot ve PowerQuery eklentileri mevcuttur.

 

Power BI for Office 365:Office 365 üzerindeki portal hizmeti SharePoint Online olarak isimlendirilir. SharePoint kadar yetenekli olmasa da ortalama ihtiyaçları karşılayabilen bu ürüne SharePoint Store’dan indirilen Power BI bileşeni entegre edilebilmektedir. Office 365’e bağlanıp PowerView raporlarını Mobile App. üzerinden mobile cihazlarda sunabiliriz. Ayrıca Power BI sayesinde raporları HTML5’e dönüştürerek diğer cihazlarda da görüntülenmesini sağlayabiliriz. Ek olarak Q&A özelliği ile doğal cümlelere cevaben veri modellerimizden anlık raporlar elde edebiliriz.

 

SharePoint: Burada Excel dosyalarını paylaşabilir, versiyonlama, zaman bağlı olarak güncelleme gibi daha birçok özelliği kullanabiliriz. PowerPivot ve PowerView odaklı çalışan PowerPivot Galeri bu ürün dahilinde kullanılabilmektedir. Excel içindeki PowerView raporlarını görüntülemeye ek olarak, web ara yüzü ile PowerView raporları oluşturulabilir ve PowerPoint sunumu olarak çıktı alabiliriz.

 

Power BI Mobile App.: Windows Store’dan indirilebilen bu uygulama ile Office 365’e bağlanabilir, buradaki raporları mobil cihazlarda veya Windows işletim sistemli bilgisayarlarda görüntüleyebiliriz.

 

Nasıl yapılıyor?

Geliştirme şu dört Excel eklentisi yardımıyla yapılmaktadır:

PowerPivot

Verilerin hızlı ve kolayca analiz edilebilmesi için OLAP model tercih edilmelidir. OLAP model Multidimensional, Tabular vePowerPivot ile oluşturulabilir. Bunların birine göre avantajları ve dezavantajları vardır.

 

Excel 2010 ve Excel 2013 üzerinde kullanılabilen bu eklenti yardımıyla OLAP veri modeli kolayca oluşturulabilir. Bu veri modeli sayesinde veriler hem yüksek sıkıştırma özelliğiyle daha az yer kaplar hem de in-Memory özelliğiyle memoryde tutularak çok daha hızlı analiz edilebilir.

 

 

Oluşturulan bu modelleri klasik dosya paylaşım yolları ile dağıtabileceğimiz gibi SharePoint portalini de kullanabiliriz. Tercihimiz SharePoint olduğunda güvenlik, verinin güncel tutulması, versiyonlama ve raporlama gibi birçok ihtiyaca da kolayca cevap verebiliriz.

 

Bu veri modelini SharePoint Online (Office 365) üzerinden paylaşmayı tercih ettiğimizde SharePoint Store’dan indirebileceğimiz Power BI bileşeninin Q&A özelliği sayesinde, kurduğumuz doğal İngilizce cümlelere cevap olarak anlık raporlar elde edebiliriz. Bu özelliğe birazdan değineceğiz.

 

Veriyi bir zamanlamaya bağlayarak belli aralıklarda güncellemek için SharePoint’de kullanılan Data Refresh özelliği SharePoint Online’da mevcut değil. Yani belli aralıklarla güncellemeyi gerektirecek veri modellerini SharePoint Online(Office 365) üzerinden yayınlamak dosya yönetimini zorlaştıracaktır.

 

PowerView

İlk haline göre oldukça gelişen bu raporlama yöntemi sayesinde sunum odaklı, animasyon ağırlıklı raporları sürükle-bırak yöntemiyle kolayca oluşturabiliyoruz. PowerView raporları iki şekilde oluşturulabilir.

1. Excel 2013 eklentisi ile bir Excel sayfasında

• Geliştirme PowerView eklentisi ile yapılır.
• Oluşan Excel dokumanı klasik dosya paylaşım yöntemleri, SharePoint veya Office 365 ile dağıtılabilir.
• Raporlar, Power BI Mobile uygulaması ile Office 365’e bağlanılarak mobil cihazlarda da görüntülenebilir.
• Silverlight tabanlı bu PowerView raporlarının tüm cihazlarda görüntülenebilmesi için HTML5 görünümüne geçilebilir (Office 365). Bazı görsellikler henüz HTML5’e render edilememektedir.

2.  SharePoint 2010-2013 üzerinde PowerPivot galeride

• Geliştirme web ara yüzü yardımıyla yapılır. RDLX uzantılı raporlar oluşur.
• PowerView raporları ilk duyurulduğunda(SharePoint 2010) bu şekilde oluşturulabilmekteydi. Ancak sadece tabular/powerpivot kaynaklar kullanılabiliyordu. Şimdi ise(SharePoint 2013) bir datasource oluşturularak OLAP küplerindeki veriler de raporlanabiliyor.
• Buradaki PowerView raporlarını, PowerPoint sunumu olarak kaydedebiliyoruz.
• SharePoint Online(Office 365) üzerinde bu şekilde bir geliştirme yapılamamaktadır. Sadece Excel içindeki PowerView raporları görüntülenebilmektedir.

PowerQuery

Bir nevi ETL aracıdır. Verinin temin edilmesi ve hazırlanması için çeşitli kaynaklara bağlanır. Veri üzerinde yapılan değişiklerQuery adımları olarak tutulur. İstenirse bu Queryler daha sonra kullanılmak üzere Office 365 üzerinde paylaşılabilir.

 

PowerQuery, alışık olduğumuz kaynaklara ek olarak, Online Search, From Web özellikleri ile bir web sitesi içerisindeki tablolara bağlanmanıza olanak tanır. Facebook, HDInsight ve Azure Storage gibi özellikleri ise ileride çok daha fazla duyacağımız Big Data çalışmalarında aktif rol alacağının işaretini vermektedir.

 

İstersek bir Gateway yardımıyla bulutta on-premises veri kaynakları oluşturabilir, PowerQuery ile onlarca tablo içerisinden belirttiğimiz anahtar kelimelere uyanları kolayca listeleyebiliriz.  

 

Excel 2013 üzerinde kullandığımız bu ürünü Excel 2010 ile birlikte kullanmak da mümkündür.

 

Ocak 2014 yayınını şu adresten indirebilirsiniz: http://www.microsoft.com/en-us/download/details.aspx?id=39933

 

PowerMap

Bölgesel raporlama yapmak için dizayn edilmiş bir araçtır. Bölge ismi, enlem-boylam gibi bilgiler temel alınarak çok katmanlı, 3 boyutlu sinematik raporlar üretilebilir. Bu raporlar birer tur olarak kaydedilebilir ve bu turlar video çıktısı olarak alınabilir.

 

Bu Excel 2013 eklentisinin şu adresten temin edebilirsiniz: http://www.microsoft.com/en-us/download/details.aspx?id=38395

 

Raporlarımızı video şeklinde veya Excel dosyaları içerisine gömülü olarak SharePoint üzerinde dağıtmak mümkün.

 

Office 365 nedir?

Office 365 içerisinde Exchange, Lync, Outlook, Calendar, SharePoint Online, Power BI for Office 365 vs. gibi birçok hizmet ve özelliği barındıran bulut tabanlı yeni bir üründür. Bu ürün Office tarafı için yeni bir lisanslama modeli olarak kabul edilmektedir. Aşağıdaki alternatif lisans planları tercih edilerek çeşitli hizmetler bir arada daha ucuza temin edilebilir:

• Academic Plans (A)
• Small Business Plans (P)
• Enterprise Business Plans (E)
• Government Plans (E)
• Kiosk Workers (K)

 

www.powerbi.com adresinden bir deneme lisansı alarak Power BI for Office 365 ürününü test edebilirsiniz. Şu linkten indirebileceğiniz dokuman gerekli kurulumu kolayca yapabilmenizi sağlayacaktır: http://office.microsoft.com/en-us/excel/redir/XT104103232.aspx

 

 

Power BI için Office 365 gerekli mi?

Hayır, gerekli değil. Ancak ekstra özellikleri profesyonel deneyimler sunacaktır.

 

Office 365 ile yapabileceklerimiz genel olarak şunlar:

 

Excel dokümanlarını ve PowerQuery sorgularını diğerleri ile paylaşabiliriz.

 

 

On-Premises serverları bir Gateway yardımıyla Office 365’te kaynak olarak belirtebiliriz. Bu sayede PowerQuery aramaları ile yüzlerce tablodan istediğimiz bilgileri saniyeler içerisinde temin edebiliriz.

 

 

Veri modellerimiz üzerinde Question and Answer (Q&A) özelliği ile arama motoru rahatlığında sorgulamalar yapabiliriz. Bu sorgu sonuçları anlık olarak üretilen raporlar şeklinde dönmektedir. Yazdığımız sorguya bağlı olarak akıllı bir şekilde tablo, grafik veya harita çıktısı üretilmektedir. Tabi ki bu çıktılardan herhangi birini bilinçli olarak tercih edebiliriz.

 

 

PowerView raporları sadece Silverlight destekleyen cihazlarda görüntülenebilmektedir. Eğer diğer cihazlarda da görüntülemek istersek Office 365 Power BI site üzerinde raporu açtığımızda çıkan HTML5 butonunu kullanabiliriz. Böylece PowerView raporu tüm görselliklere şimdilik destek verilmese de HTML5 olarak render edilecektir.

 

Windows Store’dan indirebileceğimiz Power BI Mobile uygulamasını kullanılarak Office 365’e bağlanabilir ve PowerView raporlarımızı mobile cihazlarda görüntüleyebiliriz.

 

 

Limitler neler?

Veri modeli limiti şunlardır:

Ayrıntılı bilgi için şu adresleri ziyaret edebilirsiniz:

 

Veri modeli limiti için: http://office.microsoft.com/en-gb/excel-help/data-model-specification-and-limits-HA102837464.aspx

 

SharePoint 2013’ün BI kapasitesi için: http://technet.microsoft.com/en-us/library/jj219751.aspx

 

SharePoint Online ve Power BI for Office 365’in BI kapasitesi için: http://technet.microsoft.com/en-us/library/dn198235.aspx

 

Power BI kapsamında değerlendirilen Excel eklentilerinin ve Office 365’in yeteneklerini en özet haliyle incelemiş olduk. İlerleyen günlerde gelişerek çok daha fazla amaç için kullanılacak olan Power BI şimdiden Self-Service BI’ın hakkını veriyor gibi görünüyor. Takdir sizin.

 

Siz de organizasyonunuzda trendi takip ederek Power BI araçlarıyla anlık analiz ve raporlama ihtiyaçlarının üstesinden kolayca gelebilirsiniz. Hem de tüm Office çalışanlarınızın aşina olduğu bir ürün olan Excel’i kullanarak.

 

Power BI hakkındaki ayrıntılı bilgileri şu linkten edinebilirsiniz: http://www.microsoft.com/en-us/powerBI/support/default.aspx?topic=getting-started#fbid=zmmEbqi5uHa

 

Şu kısa ve keyifli sunuma da bir göz atmak isteyebilirsiniz: https://www.youtube.com/watch?v=y6XX7pTt228 

 

Abdullah KİSE

Veri Yönetimi ve İş Zekâsı Ekibi